Naturalne środowisko niektórych akwenów wodnych oferuje nam najbardziej niedocenione lekarstwo i kosmetyk na Ziemi, którym jest szmaragdowozielony jednokomórkowy mikroorganizm – Spirulina.
Spirulina jest źródłem wielu cennych składników budulcowych oraz odżywczych a dzięki składowi chemicznemu podobnemu do plazmy komórkowej człowieka, doskonale przyswaja ją ludzki organizm.
Spirulina jest niebieskozieloną mikroalgą należącą do sinic (Cyanopathia) z rodzaju Arthrospira (rząd – Oscillatoriales). Według badaczy nie jest „stuprocentową” rośliną, ponieważ w swojej budowie nie posiada chronionego membraną jądra, a jej materiał genetyczny pływa swobodnie w cytoplazmie. Ta charakterystyczna cecha odróżnia ją od „prawdziwych” przedstawicieli roślin. Jest ona natomiast powiązana z inną grupą mikroorganizmów, którymi są pewne odmiany bakterii, uchodzące za prawzór życia zwierzęcego. Z tego też względu te bezjądrzaste, widoczne pod mikroskopem organizmy są również nazywane cyjanobakteriami.
Spirulina jest prostym organizmem dzikorosnącym w świeżych wodach. Najchętniej bytuje w czystych tropikalnych jeziorach o silnie alkalicznym (zasadowym) odczynie, gdzie obserwuje się jego największą obfitość. Alga ta widoczna jest gołym okiem dopiero wtedy, gdy setki tysięcy okazów tego gatunku splecie się ze sobą, tworząc dłuższe formy łańcuchowe i spiralne, co uwidacznia się, jako nieprzejrzysta zielona „zupa”.
Współcześnie żyjących gatunków alg jest ok. 30 000, ale to właśnie Spirulina wśród nich jest najstarsza – pojawiła się ok. 3 mld lat temu. Była już znana i wykorzystywana w dalekiej przeszłości m.in. przez Azteków, Majów, Afrykańczyków i Azjatów. Piśmiennictwo podaje, że starożytne cywilizacje prowadziły jej hodowle, czerpiąc z niej korzyści zarówno zdrowotne, jak i kondycjonujące fizyczność tamtejszego ludu. Była podstawowym składnikiem ich pożywienia, gdyż obficie występowała na obszarze czystych, niczym nieskażonych słonowodnych jezior. Jako osobny mikroorganizm Spirulina została wyizolowana przez P. Turpina dopiero w 1827 roku z wody strumieni. Jej nazwa pochodzi od jej spiralnego kształtu mikroskopijnej wielkości.
Obecnie Spirulinę hoduje się zarówno dla potrzeb przemysłu spożywczego, jak też kosmetycznego i farmaceutycznego. Pierwsze jej masowe produkcje dla celów komercyjnych sięgają lat 70-tych ubiegłego wieku. Od tego czasu rozwinęła się masowa produkcja Spiruliny, nawet do 3000 ton suchej masy, głównie w celach suplementacyjnych.
Rodzaje Spiruliny i ich występowanie
Wyróżnia się kilka rodzajów tej mikroalgi, o podobnych właściwości fizjologicznych:
• Spirulina platensis – słodkowodna, hodowana w wysokogórskich jeziorach Afryki Środkowej, dzięki temu zawiera ona śladowe ilości jodu.
• Spirulina maxima – słonowodna, stąd też zawiera większą ilość jodu, który pochodzi ze środowiska jej hodowli.
• Spirulina hawajska pacifica – miejscem jej uprawy są specjalne baseny wodne położone bardzo blisko oceanu na Hawajach. Woda używana do produkcji jest mieszanką wody oceanicznej ze świeżą wodą pitną, czyniąc ten rodzaj algi bogatym w składniki odżywcze i pierwiastki śladowe.
Skład chemiczny
Badania potwierdziły wszechstronność oraz kompleksowość terapeutyczną Spiruliny, co zawdzięcza się wysokiej w niej zawartości rozmaitych dla życia związków. Alga ta jest uważana za naturalny koncentrat substancji witalnych – niepowtarzalny, jeżeli chodzi o ich różnorodność i wysokość stężeń.
Aż 65% suchej masy tej algi stanowi białko (zawierające wszystkie zasadnicze, ważne dla życia aminokwasy, takie jak: alanina, asparagina, glicyna, arginina, lizyna, seryna, które m. in. wchodzą w skład naturalnego czynnika nawilżającego (NMF), odpowiadającego za spoistość i naturalne nawilżenie skóry). Spirulina zawiera kilkukrotnie więcej białka w porównaniu z innymi produktami roślinnymi i mięsem, dodatkowo alga ta nie wykazuje żadnych obciążających człowieka efektów ubocznych a zawarte w niej białko jest bardzo dobrze trawione, wchłaniane i wykorzystywane w odpowiednich celach przez organizm.
Swoją charakterystyczną niebiesko – zieloną barwę zawdzięcza bardzo wysokiej zawartości zielonego barwnika, którego ilość jest prawie trzy razy większa w porównaniu np. z pszenicą i jęczmieniem, które charakteryzują się największym stężeniem tego związku wśród roślin lądowych. Chlorofil, jako „krewny” czerwonego barwnika krwi – hemoglobiny (transportującej tlen w krwi) różni się od niej tym, że każda cząsteczka zamiast atomu żelaza zawiera atom magnezu – dlatego nazywa się go „zieloną krwią”. Spirulina dzięki jego wysokiemu stężeniu, w połączeniu z żelazem, bardzo pozytywnie wpływa na procesy krwiotwórcze, oraz ogólną witalność organizmu.
Oprócz tego Spirulina posiada w swoim składzie ogromne ilości substancji odpowiedzialnych za regulację wszelkich procesów, które zachodzą w organizmie człowieka poprzez uczestniczenie w reakcjach biochemicznych koniecznych dla jego prawidłowego funkcjonowania, przemiany materii i innych funkcji życiowych: antyoksydantów, enzymów, witamin (witaminę A i E, beta-karoten, witaminy z grupy B, kwas foliowy i wiele innych), oraz pierwiastków śladowych (wśród nich szczególnie dużo żelaza, cynku czy selenu, magnezu i wapnia). Warto też wspomnieć o wybitnie wysokiej zawartości kwasu tłuszczowego: gamma – linolenowego (GLA). Niedobór tych substancji powoduje różnego rodzaju schorzenia organizmu, także pogorszenie kondycji skóry, co odzwierciedla się w postaci osłabienia jej bariery ochronnej, suchości oraz nadmiernego łuszczenia naskórka, stanów zapalnych i częstszych podrażnień.
Zastosowanie w kosmetologii
Spirulina jest czystym półproduktem do wyrobu kosmetyków. Najczęściej można ją spotkać w postaci sproszkowanej lub zbitej (tabletki), którą również po rozdrobnieniu można połączyć z innymi składnikami i stosować zewnętrznie. Forma proszku umożliwia zastosowanie jej w połączeniu np. z wodą. Dzięki temu zachowuje ona wszystkie składniki pielęgnujące skórę. Zastosowana w postaci maski, wykazuje wysokie powinowactwo do skóry, dzięki czemu składniki aktywne obecne w Spirulinie z łatwością przenikają w głąb skóry.
Dzięki unikatowemu składowi, alga ta nazywana jest „złotym serum”, ponieważ po zsumowaniu właściwości wszystkich zawartych w niej składników otrzymujemy kosmetyk kompletny pod każdym względem i działający od razu po zastosowaniu. Pielęgnacyjne działanie Spiruliny polega na poprawie sprężystości, wygładzeniu, ujędrnieniu oraz zmniejszeniu szorstkości naskórka poprzez jego nawilżenie i ograniczenie TEWL. Po jej zastosowaniu skóra nabiera blasku i poprawia się jej koloryt. Rozjaśnieniu ulegają przebarwienia a także blizny, np. potrądzikowe. Polepsza się krążenie w drobnych naczynkach krwionośnych – odżywiając tym samym wszystkie komórki skóry. Zastosowanie Spiruliny wspomaga spalanie tłuszczu – sprzyja to redukcji cellulitu i modelowaniu ciała. Regulacji ulega czynność gruczołów łojowych oraz procesy rogowacenia naskórka, co jest bardzo pomocne w leczeniu łojotoku, trądziku oraz wszelkich stanów zapalnych skóry. Łagodzi ona objawy nadwrażliwości i alergii, detoksykuje, odżywia, regeneruje i mineralizuje skórę, regulując w ten sposób jej metabolizm.
Wskazania i przeciwwskazania
Spirulina jest odpowiednia do pielęgnacji każdej cery, zarówno suchej, zniszczonej, naczyniowej, dojrzałej, jak i tłustej, trądzikowej. Zalecana jest we wszelkich dolegliwościach skórnych, w każdej sytuacji wymagającej poprawy kondycji skóry.
Do tej pory nie potwierdzono klinicznie efektów ubocznych wynikających z zewnętrznego stosowania Spiruliny. Natomiast głównym przeciwwskazaniem do stosowania ogólnego tej mikroalgi są choroby tarczycy. Szczególnie w przypadku nadczynności – gdzie stężenie jodu w organizmie jest wysokie, Spirulina maxima czy hawajska nie są wskazane a przed rozpoczęciem suplementacji należy skonsultować się z lekarzem.
Źródło: Joanna Klonowska, Dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu w Wyższej Szkole Inżynierii i Zdrowia w Warszawie
Nauczyciel akademicki na kierunku kosmetologia. Kosmetolog, absolwentka Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Łodzi. Pedagog z wieloletnim doświadczeniem. Ratownik medyczny, menager służby zdrowia. Z pasją zajmuje się pogłębianiem wiedzy z obszarów kosmetologii, andragogiki, edukacji zdrowotnej oraz zdrowia publicznego.
