Bardzo powszechna i niezbyt lubiana – budzi wspomnienia bąbli po oparzeniu w trakcie spaceru. Warto jednak poznać ją lepiej, żeby dowiedzieć się jakie właściwości lecznicze się w niej kryją. Ogrodnicy próbują za wszelką cenę ją wyplenić. Pokrzywa zwyczajna (urtica dioica) ma opinię złośliwego chwasta, który nie dość, że nie wygląda za pięknie, to jeszcze nie jest szczególnie przystępny w dotyku. Spotykana praktycznie wszędzie, występuje dziko prawie na całym globie. Mimo nieciekawych skojarzeń dotykowych, zyskuje gigantyczną popularność wśród miłośników ziołolecznictwa dbających o zdrowie. Jakie skrywa pokrzywa składniki, i jakie wykazuje działania?
Czym jest pokrzywa zwyczajna?
To wieloletnia, niezbyt wymagająca roślina – stąd jej powszechność. Kwitnie między czerwcem a październikiem, rośnie do nawet dwóch metrów, a najcenniejszym źródłem substancji odżywczych w niej są liście zbierane przed kwitnieniem (najczęściej w maju), oraz korzenie wykopywane po sezonie. Lista substancji odżywczych pokrzywy zwyczajnej jest niezwykle bogata, a otwierają ją witaminy: A, C, B2 i K1. W jej składzie znajduje się także bogata reprezentacja mikroelementów: żelazo, wapń, magnez, mangan, selen, fosfor, siarka, potas, krzem, jod i sód. Ta niepozorna roślina nosi w sobie wiele składników leczniczych: także kwasy organiczne, kwasy tłuszczowe, flawonoidy, garbniki, chlorofil, serotoninę i histaminę. Mnogość tych składników odpowiada za liczne właściwości lecznicze pokrzywy.
Na co pomaga pokrzywa?
Medycyna naturalna od dawna wie, na co wpływa ten powszechny chwast. Od wieków stosowana była w celu wzmacniania organizmu – profilaktycznie oraz leczniczo. Zwiększanie odporności spowodowane jest działaniem na produkcję limfocytów typu T, czyli komórek wytwarzających przeciwciała. Pokrzywa ma właściwości immunologiczne oraz immunomodulujące, co oznacza, że znajduje ona zastosowanie w chorobach autoimmunologicznych, takich jak np. RZS. Ponadto, dzięki zawartym w pokrzywie składnikom, ma ona silne właściwości krwiotwórcze w tworzeniu czerwonych krwinek i hemoglobiny.
Dobrze znane jest także przeciwzapalne działanie pokrzywy. Odpowiadają za nie inhibitory cyklooksygenazy i 5-lipooksygenazy, czyli te same substancje które znajdziemy w lekach do zwalczania stanów zapalnych.
Pokrzywa zwyczajna ma także działanie moczopędne, o czym pisano zresztą już w I wieku naszej ery. To roślina znajdująca tradycyjnie zastosowanie w ochronie dróg moczowych, gdyż wspomaga wydalanie mocznika, chloru i kwasu moczowego. Sprawdza się w profilaktyce kamicy nerkowej, właśnie ze względu na oczyszczające własności. Z tego samego powodu polecana jest osobom, które czują się opuchnięte, i narzekają na nadmierne zatrzymywanie się wody w organizmie.
To jednak nie jedyny wpływ na układ moczowy. Korzeń z pokrzywy wykazuje także działanie przeciwprostatowe, nie tylko dzięki redukcji poziomu zalegającego moczu. Także zawarte w nim związki lipidowe i sterole przyczyniają się do skuteczności w leczeniu pierwszego i drugiego stadium przerostu gruczołu krokowego, i zwalczaniu towarzyszących objawów.
Herbata z pokrzywy jakie ma właściwości?
Duża zawartość żelaza predestynowała używanie naparu z pokrzywy do zwalczania anemii. Bogaty skład witamin z kolei czyni ją przydatną w awitaminozie. Związki zawarte w pokrzywie wpływają pozytywnie na stan skóry, włosów i paznokci. Stosuje się ją przy wypadaniu włosów, które znacząco osłabia, podobnie jak powstawanie łupieżu i stany łojotokowe skóry głowy. Właściwości antybakteryjne sprawiają, że może ona pomóc także w walce z trądzikiem, oczyszczając skórę oraz przyspieszając jej regenerację.
Pokrzywa właściwości antyoksydacyjne ma z racji dużego poziomu wit. C, a także dzięki trzem występującym w niej flawonoidom: kwercetynie, rutynie i kemferolowi. Oznacza to, że pokrzywa wykazuje działanie zwalczające wolne rodniki, które przyczyniają się do starzenia się skóry, oraz powstawania wielu chorób, włącznie z nowotworami.
Sterole roślinne zawarte w pokrzywie pomagają obniżać poziom cholesterolu, tym samym chroniąc serce i układ krwionośny. Diabetycy doceniają jej wpływ na poziom cukru we krwi. Dzieje się tak ze względu na zawartość inhibitorów alfaglukozydaz, które spowalniają rozkład węglowodanów na cukry proste.
Pokrzywa może być także wspomagająco stosowana w celu leczenia alergii, ze względu zawarte w niej pochodne tyrozyny mające działanie antyhistaminowe. Herbata z pokrzywy łagodzi także objawy alergii, takie jak katar sienny czy łzawienie z oczu.
Dużo mówi się także o wpływie tej rośliny na metabolizm, co ma ułatwiać odchudzanie. Zawiera sekretynę, która faktycznie pobudza wydzielanie soków trawiennych, reguluje także pracę trzustki. Równie cenne podczas diety są jednak takie jej własności jak oczyszczanie organizmu czy duża zawartość mikroelementów.
Jak stosować pokrzywę?
Najpopularniejszą, znaną w medycynie ludowej od wieków formą jest napar z suszonych liści. Można pokusić się o samodzielne zbieranie pokrzywy – jeśli wyposażymy się w grube rękawice, nie będzie to groźne dla naszych rąk. Warto wybrać pokrzywę rosnącą w jak najmniej zanieczyszczonym miejscu, i zbierać tylko górne liście. To opłukaniu należy je osuszyć, a kiedy już to zrobimy, do wykonania herbaty z pokrzywy używać jednej lub dwóch łyżek ususzonych liści. Zalane gorącą wodą parzymy je przez około 10 minut. Wskazane jest picie dziennie około 2-3 szklanek. Większa ilość herbaty z pokrzywy może wypłukać sole mineralne z organizmu.
Osoby pozbawione żyłki ogrodniczej mogą z łatwością dostać zioła w sklepach zielarskich, lub po prostu kupić gotową herbatę w saszetkach. Jej specyficzny smak można złagodzić miodem, cytryną czy imbirem. Na półkach sklepowych dostępny jest także sok z pokrzywy.
Pokrzywa po obróbce termicznej nie parzy, stąd można ją śmiało dodawać do potraw, na przykład zamiennie ze szpinakiem. Pełno jest przepisów na zupy, surówki, czy nawet pokrzywowe pesto i omlety. W tym przypadku kulinarna kreatywność jest jak najbardziej wskazana. Niektórym może też spodobać się wykorzystanie liści pokrzywy do stworzenia nalewki na bazie spirytusu, która ma podobne właściwości jak herbata czy sok.
Jeśli smak herbaty z pokrzywy nie przypadnie nam do gustu, jej lecznicze właściwości można wykorzystywać w dużo prostszy sposób – alternatywą do naparu są suplementy pod postacią kapsułek lub tabletek. Te preparaty zawierają wyciąg z pokrzywy, dzięki czemu mamy pewność, że codziennie dostarczamy sobie takiej samej dawki pokrzywy zwyczajnej. Warto wybierać suplementy o maksymalnie uproszczonym składzie, bez dodatku zbędnych substancji.
Dawkowanie pokrzywy
Napar z liści pokrzyw zaleca się pić codziennie na czczo przez dwa tygodnie, a następnie zrobić tydzień przerwy i kurację powtórzyć. W ciągu roku można wspomagać się tak nawet przez kilka miesięcy. Oczywiście długość stosowania oraz dawki należy dopasować do oczekiwanego celu: inaczej będzie w leczeniu dolegliwości ze strony układu moczowego, inaczej jeśli chcemy wspomagać dietę odchudzającą. Pokrzywowa herbata zawiera wiele minerałów i witamin, należy jednak pamiętać że ma silne właściwości moczopędne, wymaga więc używania jej z umiarem.
Przyjmuje się że bezpieczna dawka dzienna pokrzywy wynosi 20 ml pod postacią naparu. W przypadku suplementów i kosmetyków należy przestrzegać zaleceń producenta.
Pokrzywa w kosmetyce
Zewnętrzne zastosowanie pokrzyw może przynieść równie dobre skutki, co jej picie lub suplementacja, i bezpośrednio wpływa na jakość cery oraz włosów. Pokrzywa często pojawia się jako składnik w szamponach i odżywkach, szczególnie kierowanych do osób walczących z przetłuszczaniem czy wypadaniem włosów. Wpływa także na zwalczanie łupieżu, oraz chroni kolor włosów farbowanych na ciemno – to ze względu na zawarty w niej chlorofil.
Z uwagi na to, jakie ma pokrzywa właściwości bakteriobójcze, skorzystają z niej także osoby zwalczające trądzik. Gotowe kremy na twarz mogą się sprawdzić równie dobrze jak maseczki przygotowane w domu. Samodzielnie można także przygotować pokrzywowy tonik pełen witamin.
Wyciąg z pokrzywy pomoże także zadbać o zdrowie jamy ustnej: w postaci płukanek zadziała odkażająco, a także złagodzi powstałe stany zapalne.
Pokrzywa w ciąży i dla dzieci
Według współczesnych badań, dzieci mogą śmiało zacząć korzystać z właściwości leczniczych pokrzywy już po 3 roku życia. Szczególnie przydatne będzie to jeżeli dziecku dokucza anemia, należy jednak obserwować reakcję organizmu i w razie potrzeby skonsultować się z lekarzem.
Kobiety w ciąży także mogą używać pokrzywy zwyczajnej, bo nie dość że uzupełni ona minerały, to pomoże pozbyć się zgromadzonej w organizmie wody (a tym samym zmniejszy obrzęki), a po urodzeniu dziecka będzie wspierać laktację.
Przeciwwskazania do stosowania pokrzywy
Przy stosowaniu pokrzyw jako suplementu, podobnie jak w przypadku innych ziół powinno się przestrzegać zalecanych dawek dobowych, które wzrastają tylko, jeśli mamy do czynienia z anemią. Pokrzywa przeciwwskazania ma w przypadku przewlekłych chorób nerek, chorób narządów rodnych. Stosowanie jej przez cukrzyków oraz osoby po zabiegach chirurgicznych powinno być skonsultowane z lekarzem. Należy być ostrożnym z suplementacją pokrzywy w trakcie jednoczesnego stosowania leków rozrzedzających krew i moczopędnych, gdyż te dwa działania mogą się pokrywać z właściwościami pokrzywy. Osoby z nadciśnieniem powinny wziąć pod uwagę, że pokrzywa może podnosić ciśnienie krwi.
Dlaczego warto stosować pokrzywę?
Herbatę pokrzywową od pokoleń stosowano w zwalczaniu różnych schorzeń całego organizmu. W ludowej medycynie stanowiła remedium w leczeniu stanów zapalnych i receptę na wzmocnienie odporności. Zawiera bardzo bogaty skład i ma stosunkowo nieduże przeciwwskazania, a z racji dość łatwego sposobu suplementacji, może przysłużyć się zdrowiu nie tylko profilaktycznie, ale także wtedy, kiedy już odczuwamy dolegliwości.
